Prezident 2024-yilgi davlat budjetiga vazirliklar xarajatlarini 9,98 trln so‘mga oshirishni nazarda tutuvchi o‘zgartirishlar kiritishni tasdiqladi. Tashqi qarz bo‘yicha chegara 5 dan 7,3 mlrd dollargacha oshdi. Qo‘shimcha qarzlar ipoteka bozorini rivojlantirish va mudofaa qobiliyatini mustahkamlash uchun ishlatiladi.
O‘zbekistonning davlat va xususiy qarzni o‘z ichiga oluvchi tashqi qarzi 9 oy yakunlariga ko‘ra 60,2 mlrd dollarga yetdi. Yil boshidan buyon bu ko‘rsatkich 7,2 mlrd dollarga ko‘paydi.
2025-yilda davlat nomidan va uning kafolati ostida tashqi qarzlarni jalb qilish bo‘yicha yillik imzolanadigan yangi bitimlarning cheklangan hajmi 5,5 mlrd dollar bo‘lishi kutilmoqda. Budjet to‘g‘risidagi qonun loyihasiga ko‘ra, mablag‘ning 3 mlrd dollari davlat budjetini qo‘llab-quvvatlash uchun ishlatiladi.
O‘zbekistonda xalqaro moliya institutlarining kreditlari hisobiga tovarlar aylanmasi va importi uchun berilgan soliq imtiyozlarining bir qismi bekor qilinadi. Gap banklar orqali ajratiladigan qarz mablag‘lari haqida bormoqda.
Iqtisodiyot va moliya vazirligi 2022-yil uchun davlat qarzi bo‘yicha sharhida mamlakat yil davomida qaysi tashkilotlardan qancha tashqi qarz olgani va qaysi sohalarga yo‘naltirgani bo‘yicha ma’lumot berdi. Yil davomida O‘zbekiston nomidan umumiy qiymati 4,49 mlrd dollarlik 23 ta tashqi qarz bitimi imzolangan.
O‘zbekistonning davlat qarzi qoldig‘i 2023-yil 1-yanvar holatiga 29,2 mlrd dollarni yoki yalpi ichki mahsulotga nisbatan 36,4 foizni tashkil etdi. Qarz 2022-yilda 2,9 mlrd dollarga oshgan bo‘lsa-da, YAIM 11,1 mlrd dollarga o‘sgani tufayli davlat qarzining YAIMga nisbati pasaygan.
2022-yilda konsolidatsiyalashgan budjet taqchilligining 47 foizi xalqaro moliya institutlarining qarzlari va yevroobligatsiyalar chiqarish hisobidan, 18 foizi davlat g‘azna obligatsiyalari chiqarish hisobidan qoplandi. Konsolidatsiyalashgan budjet taqchilligi 35 trln 229 mlrd so‘mga yetdi.
O‘zbekiston qarzining YAIMga nisbati 60 foiz etib belgilanmoqda. Moliya vaziri o‘rinbosari Odiljon Isakov bu ko‘rsatkich maqsad emas, balki eng yuqori chegara ekanligini ma’lum qildi. Hozirda nisbat 37 foiz — 25,9 mlrd dollarga yetgan. Tashqi qarz esa nimaning hisobidan to‘lanishi haqida ma’lumot berildi.
O‘zbekiston tashqi qarzi 2013 yildan buyon ilk bor kamaydi. MB buni jahondagi geosiyosiy vaziyat ta’sirida davlat va xususiy sektor tomonidan yangi qarz jalb qilish sekinlashgani va asosiy qarz bo‘yicha to‘lovlarning amalga oshirilishi tashqi qarz qoldig‘ida aks etgani bilan izohladi.
Xitoyning Toshkentdagi elchisi Szyan Yan Xitoy kreditlari mamlakatlarni «qarz tuzog‘iga» tushishiga sabab bo‘layotgani haqidagi xabarlarni asossiz deb atadi. «G‘arb banklari yoki xalqaro moliya muassasalari qarz bersa — pishloq, Xitoy qarz yoki kredit bersa — tuzoq. Odamlar ba’zida farqiga bormaydilar», — dedi u.
Toshkentda mozaikalarni saqlab qolish uchun maxsus material bilan qoplanayotganini aytgan poytaxt hokimligi, xorijda davolanayotgan Abdulaziz Kamilov, qizini ayiq qafasiga tashlagan ayolning ishi sudga oshirilgani, Bosh prokuratura ishda vafot etgan xodimi uchun to‘laydigan 951 mln so‘m nafaqa puli, iqtisodiyotga davlat qarzi yuki o‘sgani, Turkiya prezidentining Toshkentga tashrifi va boshqalar — «Gazeta.uz» ning 29 martdagi eng muhim xabarlari dayjestida.
O‘zbekistonning tashqi qarzi hajmi 2021 yilda 16% ga oshib, 40 mlrd dollarga yaqinlashdi. Bu YAIMning 57 foizini tashkil etadi. Xususan, 2021 yilda davlat tashqi qarzi 11% ga oshib, 23,7 mlrd dollarga yetgan. Xususiy tashqi qarz 2021 yilning boshiga nisbatan 24 foizga o‘sib, 15,8 mlrd dollarni tashkil etgan.
Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston tashqi qarzni qonun nuqtai nazaridan olayotgani, qolaversa, shuning hisobiga ham oylik, ham metro bo‘layotganini ta’kidladi. «Shuncha tibbiyot xodimlari yoki muallimlarning oyliklari oshmas edi. O‘tiraverar edik oldingiga o‘xshab qarsak chalib, balandparvoz gap gapirib», — dedi prezident.
O‘zbekistonning umumiy tashqi qarzi yil boshiga nisbatan 11 foiz yoki 3,7 mlrd dollarga o‘sib, 1-oktabr holatiga ko‘ra, 37,6 mlrd dollarni tashkil qildi. Bunda davlat qarzi 22,9 mlrd dollar, davlat tomonidan kafolatlanmagan tashqi qarz esa 14,7 mlrd dollarga teng bo‘ldi.
Moliya vazirligi hisobotiga ko‘ra, 1 oktabr holatiga davlat qarzi 25,3 mlrd dollarni (YAIMga nisbatan 38,4 foiz) tashkil etdi. Iyul-sentabr oylarida davlat qarzi qoldig‘ida kuzatilgan o‘sish «davlat budjeti taqchilligining moliyalashtirilishi», «investitsion loyihalarning amalga oshirilishi» hamda 356,4 mln dollar miqdoridagi davlat qarzining so‘ndirilishi bilan izohlanmoqda.
2022 yil yakuniga umumiy davlat qarzi 33,5 mlrd dollar yoki YAIMga nisbatan 45,2 foizni tashkil etishi prognoz qilinmoqda. Shundan, davlat tashqi qarzi 30,4 mlrd dollarni yoki YAIMga nisbatan 41 foizni tashkil etadi. 2022 yilda kutilayotgan budjet taqchilligining 66 foizi tashqi manbalar hisobidan qoplanishi mo‘ljallanmoqda.
2020 yilda O‘zbekiston tashqi qarzi 21,1 mlrd dollarni tashkil etdi. Senat majlisida moliya vaziri Timur Ishmetov tashqi qarz nimalarga sarflangani haqida ma’lumot berdi.
Yanvar-mart oylarida O‘zbekiston davlat qarzi miqdori $23,2 milliardni tashkil etib, yil boshiga nisbatan $133,7 millionga kamaygan.
Moliya vazirligining ma’lum qilishicha, O‘zbekiston davlat tashqi qarzi 2,8 mlrd dollarga yoki yil boshiga nisbatan 18 foizga oshib, 1 oktyabr holatiga 18,5 mlrd dollarga yoki YAIMga nisbatan 32,8 foizga yetgan. Davlat ichki qarzi esa dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra 23,6 trln so‘mni (2,3 mlrd dollar) yoki YAIMga nisbatan 4 foizni tashkil etdi.
2020 yil boshidan beri O‘zbekiston tashqi qarzining umumiy hajmi 12,7 foizga, ya’ni 3,1 mlrd dollarga oshgan va 1 iyul holatiga ko‘ra 27,6 mlrd dollarni tashkil qilmoqda. Xususiy sektor tomonidan jalb qilingan 2,1 mlrd dollarlik qarzning asosiy qismi, ya’ni 1,8 mlrd dollar banklar tomonidan olingan.
Qo‘shimcha imkoniyatlardan foydalanish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting